Οι πατάτες είναι πολύ δημοφιλής. Καλλιεργούνται εύκολα, μαγειρεύονται το ίδιο εύκολα, έχουν καλή γεύση – όταν τις έχετε επιλέξει σωστά – έχουν τη φήμη ότι είναι θρεπτικές, και το ίδιο το όνομα τους, «πατάτες», τις κάνει οικείες.
Θεωρείται λοιπόν η πατάτα λαχανικό ή αμυλώδες φυτό? Από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θεωρείται αμυλώδεις φυτό. Οι ειδικοί του Harvard την θεωρούν βολβό.
Αλλά δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, στην πραγματικότητα.
Το σημερινό μου μήνυμα είναι ότι οι πατάτες δεν θα πρέπει να υπολογίζονται στις «5 μερίδες φρούτα και λαχανικά την ημέρα».
Και οι λόγοι είναι οι εξής.
1- Η πατάτα έχει πολύ υψηλό γλυκαιμικό δείκτη
Η πατάτα δεν έχει ιδιαίτερα γλυκιά γεύση και για αυτό θεωρείται ως «αργή ζάχαρη».
Λανθασμένα πιστεύουμε ότι θα μας παρέχει ενέργεια κι θα μας «κρατήσει» για αρκετή ώρα.
Είναι αναληθές. Η πατάτα έχει πολύ υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, για αυτό και αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα άμεσα, και μετά ακολουθεί μια αναπόφευκτη «πτώση»…. η οποία δημιουργεί το αίσθημα της πείνας ξανά.
Και αυτό γιατί ο βολβός της πατάτας αποτελεί την «αποθήκη ενέργειας» του φυτού. Είναι το σημείο που αποθηκεύει τα σάκχαρα του το φυτό για μελλοντικές ανάγκες.
Επειδή όμως τα σάκχαρα αποθηκεύονται σε συγκεκριμένη αμυλώδη μορφή, είναι εύπεπτα από τον οργανισμό μας και συνεπώς αυξάνουν και τον γλυκαιμικό δείκτη.
Τα επίπεδα των σακχάρων ποικίλουν ελάχιστα ανάλογα με τον τρόπο που μαγειρεύεται η πατάτα, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν ψηλά σε όλες τις περιπτώσεις:
- από 95 (πολύ κοντά στην κορυφή, αν π.χ. ορίσουμε την καθαρή γλυκόζη στο 100) όταν οι πατάτες μαγειρεύονται στον φούρνο
- 80 όταν μαγειρεύονται με την μορφή πουρέ
- 70 όταν μαγειρεύονται στον ατμό ή βράζονται
Συγκριτικά οι γλυκοπατάτες έχουν γλυκαιμικό δείκτη 50, το ρύζι μπασμάτι 45 και οι πράσινες φακές 48.
Οπότε ασχέτως με τον τρόπο που μαγειρεύονται, οι πατάτες αποτελούν μια βόμβα γλυκόζης, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.
2- Οι πατάτες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2
Και οι πιθανότητες δεν είναι αμελητέες!
Όπως γνωρίζετε, όταν τα επίπεδα γλυκόζης αυξάνονται στο αίμα, ο οργανισμός εκκρίνει μια ορμόνη, την ινσουλίνη, για να τα μειώσει.
Όταν όμως αυτή η κατάσταση επαναλαμβάνεται συχνά, δημιουργείται σχετική ανεπάρκεια της ινσουλίνης και τα επίπεδα σακχάρων στο αίμα παραμένουν πολύ υψηλά. Και έτσι δημιουργείται ο διαβήτης τύπου 2.
Έχει επικυρωθεί επιστημονικά ότι η συχνή κατανάλωση πατατών σχετίζεται με υψηλή πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 – το οποίο φαίνεται και λογικό εξαιτίας του υψηλού γλυκαιμικού τους δείκτη.
Ιάπωνες ερευνητές, στηριζόμενοι σε στοιχεία Αμερικάνων καταναλωτών, προσδιόρισαν και την πιθανότητα, δείχνοντας ότι οι λάτρεις της πατάτας έχουν αυξημένη ποσότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2:
- 7% για άτομα που τρώνε πατάτες 2 με 4 φορές την εβδομάδα, σε σχέση με αυτούς που τρώνε λιγότερη από μια μερίδα την εβδομάδα
- 33% για αυτούς που τρώνε 7 ή περισσότερες μερίδες την εβδομάδα [1].
Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι οι έγκυες γυναίκες που κατανάλωναν περισσότερες από 5 μερίδες πατάτες την εβδομάδα πριν την εγκυμοσύνη, εμφανίζουν 50% πιθανότητα να παρουσιάσουν «διαβήτη κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης» σε σχέση με τις γυναίκες που κατανάλωναν λιγότερο από μια μερίδα πατάτες εβδομαδιαίως [2].
3- Η υψηλή αρτηριακή πίεση προάγεται από τις πατάτες
Από τα υποτιθέμενα «υγιεινά οφέλη» των πατατών είναι η περιεκτικότητα τους σε κάλιο.
Το κάλιο, όπως είναι γνωστό, μειώνει την αρτηριακή υπέρταση και βελτιώνει την υγεία των αγγείων. Για αυτό και οι πατάτες συστήνονται σε άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση.
Πρόκειται όμως για παρανόηση.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Harvard σύγκριναν την κατανάλωση λιγότερο από μία μερίδα την εβδομάδα με 4 ή περισσότερες και απέδειξαν ότι η αρτηριακή πίεση αυξάνεται:
- 17% όταν μαγειρεύονται με λάδι
- 11% όταν μαγειρεύονται με άλλες μεθόδους
Οπότε, είτε έχει κάλιο είτε όχι…
4- Τηγανητές πατάτες και πατατάκια: ο πραγματικός λόγος για τον κίνδυνο
Οι τηγανητές πατάτες και τα πατατάκια αποτελούν την πιο δημοφιλή μορφή που τις καταναλώνουμε.
Μπορούμε να διατηρήσουμε αυτή τη μικρή απόλαυση για μια στις τόσες.
Αλλά να γνωρίζετε ότι αποτελεί καταστροφή της υγείας.
Όχι μόνο εξαιτίας του αλατιού και των λιπαρών.
Αλλά εξαιτίας της σύνθεσης της πατάτας. Όταν η πατάτα τηγανίζεται, η φρουκτόζη και η γλυκόζη παράγουν ακρυλαμίδιο, ένα υποκατάστατο το οποίο δημιουργείται όταν η θερμοκρασία πλούσιων σε σάκχαρα τροφών ξεπεράσει τους 120°C.
Η Διεθνής Επιτροπή Έρευνας για τον Καρκίνο έχει ταξινομήσει το ακρυλαμίδιο ως πιθανόν καρκινογόνο.
Πριν 15 χρόνια, Σουηδοί ερευνητές ήταν οι πρώτοι που αποκάλυψαν την πανταχού παρουσία αυτού του στοιχείου στην προετοιμασία των γευμάτων με πατάτα, και ειδικότερα ότι τα παιδιά, τα οποία λατρεύουν τις τηγανητές πατάτες και τα πατατάκια, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα [3].
Με τι μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις πατάτες
Για αυτούς τους λόγους προσπαθώ να τρώω όσο λιγότερες πατάτες. Υπάρχουν και άλλοι βολβοί που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και από διατροφική πλευρά και λόγο χαμηλότερου γλυκαιμικού δείκτη:
Σε όλα αυτά θα αναφερθούμε αναλυτικά σε επόμενο άρθρο. Με αυτές τις επιλογές θα εμπλουτίσετε τα γεύματα σας και θα απελευθερωθείτε από τους κινδύνους μια διατροφής πλούσιας σε πατάτες.
